Steekje voor steekje

In 2010 bezocht ik de tentoonstelling "Steekje voor steekje" in MUSEUM HAGEDOORNS PLAATSE in Epe. Ongeveer 80 merk- en stoplappen uit de collectie van het museum, maar ook uit andere musea, van verzamelaars en inwoners van Epe en omgeving werden tentoongesteld.

Hier volgt een beschrijving over merk- en stoplappen zoals die bij de tentoonstelling stond aangegeven.

Merklappen:

In de schoolwetten van 1878-1884 werd het vak Nuttige Handwerken ingevoerd. Uiteraard alleen verplicht voor meisjes, als oefening voor het merken van huis- en lijfgoed. Als verplicht onderdeel van dit vak moesten de meisjes één of meer merklappen maken.

De merklap, was langs de snijranden van een zoom of handwerksteek voorzien. Daarna volgden eenvoudige randjes en een alfabet in opbouwende letterreeks in kruissteek. Dat wil zeggen: eerst de stokletters IHNMJLTFEPBRKD. Dan de schuine letters AVWXYZ, daarna met ronde letters UCGOQS. Als laatste kwamen de cijfers aan de beurt

Pas rond 1900 kwam het handwerkonderwijs goed op gang. Zeker drie generaties meisjes hebben het bekende rode lapje met letters en cijfers moeten maken. De hulp van moeder of juf was vaak hard nodig. Er is enorm veel variatie in opzet en invulling van de werkstukjes.

Behalve de rode schoollapjes waren er ook oudere merklappen te zien, niet alleen met letters maar ook met allerlei motieven.

Merklap 1766.

Merklap 1767.

  

Merklap 1797.

Merklap 1805.

Merklap 1823.

Merklap, maakster 10 jaar oud.

Stoplappen:

Van een meisje werd verwacht dat zij sleets of kapot linnengoed kon repareren. Zij oefende de basisvaardigheid op het maken van een merklap.

Met een jaar of elf begon zij aan haar eerste stoplap. Allereerst werd het doorstoppen van de stof, meestal met een gekleurde draad, geleerd.

Dit doorstoppen als oefening gebeurde in de drie hoofdbindingen, linnen- (1 draad op en 1 draad neer), keper-(1 draad op en 2 draden neer), en satijnbinding (1 draad op en 4 draden neer).Daarna kwam het echte stoppen waarbij als oefening een stuk stof uit een grotere lap werd geknipt. Dit moest onzichtbaar gerepareerd worden.

Wanneer er secuur gewerkt was zag je geen verschil tussen voor- en achterkant van de stof. Om dit aan te tonen werden de lappen vaak aan de achterzijde van initialen voorzien.

In de loop van de 20e eeuw werden de echte stoppen die geoefend werden steeds kleiner. De handwerkjuffen werden minder veeleisend. Een klein gat is tenslotte gemakkelijker te stoppen dan een groot gat.

 

Oudere stoplappen.

Een stoplap uit 1769.

?

Deze merklap is gemaakt door Amarinthia Leclerc (1845-1909) in het N.H. weeshuis te Amsterdam 1860. Over deze merklap zal ik later nog een schrijven.

Geborduurd in nestelgaatjes en kastjessteek met rood zijden garen op fijn kerklinnen.

Behalve de merk- en stoplappen waren er ook pronkrollen (souvenir de ma jeunesse). Een pronkrol bestaat uit een reeks lapjes waarop verschillende handwerktechnieken zijn verwerkt.

Detail pronkrol 1919.

Er hingen ook gedenkdoeken die gemaakt werden voor speciale gelegenheden, zoals deze van een 84 jarige grootmoeder gemaakt voor haar kleinkinderen, 2e helft 19e eeuw.

Gedenkdoek van een 78 jarige moeder ter gelegenheid van het 25 jarig huwelijk van haar dochter, 1848.

Heb jij een oud merk- of stoplapje in je bezit en wil je die graag delen met andere lezers van mijn blog, neem dan CONTACT met mij op. Voeg een duidelijke foto toe en aanvullende informatie over de maakster/lapje is ook welkom.

Annelies, QUILTS & SIGGIES verzamelt school- en stoplapjes. Heb je zoiets in de kast liggen en doe je er niets mee, dan kun je haar er blij mee maken. Haar verzameling tot nu toe, kun je op haar BLOG bekijken.

Simone, ATELIER SOED IDEE, heeft een oud schoollapje uit 1905 gekocht. Zij heeft het patroon uitgewerkt en gratis beschikbaar gesteld, informatie vind je op haar BLOG.

 Foto: Atelier Soed Idee - Simone